وینسنت ونگوگ به معنای واقعی کلمه یک نابغه‌ی نمام عیار در عالم هنر بود که باید بگوییم در زمان نامناسبی چشم به جهان گشود! در قرن بیست و بیست‌و‌یکم، فیلم‌ها و سریال‌های مختلفی بر اساس زندگی این نقاش پست‌امپرسیونیست هلندی ساخته شد که همه‌ی این آثار به نوعی در زمره‌ی یکی از اصلی‌ترین دلایل شناخت بیشتر و محبوبیت این هنرمند بزرگ میان عموم مردم قرار می‌گیرند؛ هنرمندی که در زمان حیات خود، هم در جوامع هنری و هم در میان مردم، تا حد زیادی ناشناخته باقی مانده بود. فیلم‌ها و سریال‌های حاضر در این فهرست، به‌طرز قابل قبولی بیانگر کاراکتر روان‌رنجور و غریب وینسنت ونگوگ هستند. همین امر باعث شده تا بازیگرانی مثل ویلم دفو، بندیکت کامبربچ و تیم راث با شیوه‌ها و اکت منحصربه‌فرد خود، هرکدام به‌شکلی کاملا متمایز دست به خلق شمایلی بزنند که نشان‌دهنده‌ی آشفتگی‌های درونی و نوع نگاه این هنرمند جریان‌ساز است.
۱۰- وینسنت دوست‌داشتنی (Loving Vincent)
- کارگردان: دوروتا کوبیلا
- بازیگران: داگلاس بوث، رابرت گولاچیک، جروم فلین، سیرشا رونان و…
- تاریخ اکران: ۲۰۱۷
- امتیاز IMDB به فیلم: ۷.۸ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۴ از ۱۰۰
«وینسنت دوست‌داشتنی» یک انیمیشن زندگینامه‌ای به کارگردانی دوروتا کوبیلا و هیو ولچمن است که به روزهای پایانی زندگی وینسنت ونگوگ در اواخر قرن نوزدهم می‌پردازد؛ جایی که ونگوگ در فرانسه سکونت داشت. این انیمیشن بلند چشم‌نواز و شاعرانه که موفق شد نامزدی اسکار بهترین انیمیشن را به‌دست آورد، تماما توسط دست نقاشی شده و جالب است بدانید برای ساخت آن، ۱۲۵ هنرمند از ۲۰ کشور مختلف به‌منظور تکمیل این پروژه با یکدیگر همکاری کردند. هر فریم از این انیمیشن نیز به سبک امپرسیونیستی نقاشی شده تا علاوه‌بر زیبایی‌های بصری، کاملا یادآور آثار وینسنت ونگوگ باشد.
انیمیشن «وینسنت دوست‌داشتنی» تنها بر ابعاد هنری و جلوه‌های بصری خود استوار نیست و در این موارد خلاصه نمی‌شود. اگر به‌تماشای آن بنشینید، درک می‌کنید که اثر چشم‌نواز خانم کوبیلا تا چه اندازه از لحاظ دراماتیک غنی‌ست و پیچیدگی و تراژیک بودن و طاقت‌فرسایی را به‌شکلی توأمان در خود جای داده است؛ درست مانند ونگوگ و جهان ذهنی‌اش. اگر اطلاعات چندانی از شخصیت وینسنت ونگوگ و زندگی غریب و بی‌بدیل‌اش نداشته باشید، تماشای این انیمیشن بلند می‌تواند شما را با درونیات وی و هدف‌اش از نقاشی‌کشیدن آشنا کند. مبحث سلامت روان ونگوگ، تبحر او در نقاشی و شهرت وی پس از مرگ تابه‌حال دستمایه‌ی چندین فیلم و مستند بوده و پدیده‌ی بکری نیست. اما «وینسنت دوست‌داشتنی» ادای احترام شایسته‌ای به نقاش بزرگ هلندی‌ست؛ زیرا به‌شکلی شاعرانه و روح‌نواز مدیوم سینما را با نقاشی درمی‌آمیزد و نتیجه‌ی آن ۹۰ دقیقه شور و لذت و زیبایی و غم است.
۹- بر دروازه‌ی ابدیت (At Eternity’s Gate
)
- کارگردان: جولیان اشنابل
- بازیگران: ویلم دفو، اسکار آیزاک، مدس میکلسن و…
- تاریخ اکران: ۲۰۱۸
- امتیاز IMDB به فیلم: ۶.۹ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۷۹ از ۱۰۰
فیلم «بر دروازه‌ی ابدیت» که کارگردانی آن را جولیان اشنابل بر عده دارد، تمرکز اصلی‌اش بر سال‌های آخر عمر وینسنت ونگوگ و رد کردن فرضیه‌ی خودکشی این نقاش بزرگ هلندی‌ست. اعتقاد بسیاری از نظریه‌پردازان و دوست‌داران ونگوگ بر این است که خودکشی عامل مرگ وی بوده، اما این فیلم به‌نوعی همسو با باور نویسندگان زندگینامه‌ی ونگوگ گام برمی‌دارد. استیون نایفه و گریگوری وایت معتقدند که علت مرگ نقاش صاحب سبک هلندی قتل عمده بوده و نه خودکشی. تمام این فرضیات و خط روایی فیلم را کنار نقش‌آفرینی درخشان و هنرمندانه‌ی ویلم دفو قرار دهید تا اهمیت تماشای «بر دروازه‌ی ابدیت» دوچندان شود.
اگرچه بسیاری از پژوهشگران حوزه‌ی تاریخ هنر ادعای مطرح شده در این فیلم را رد می‌کنند، اما در واقع مرگ وینسنت ونگوگ محور اصلی «بر دروازه‌ی ابدیت» نیست و رابطه‌ی غریزی و بسیار غنی وی با طبیعت شاکله‌ی کلی اثر را پی‌ریزی می‌کند؛ زیرا ونگوگ نقاشی می‌کشد و به بوم‌ها روح می‌دهد تا زنده بماند و از زندگی دردناک و تراژیک‌اش معنایی استخراج کند. ویلم دفو برای بازی در این فیلم به‌شدت تحسین شد و قرارگیری در کالبد ونگوگ برای وی افتخاراتی را به همراه داشت؛ از جمله نامزدی اسکار و گلدن گلوب برای بهترین بازیگر نقش اصلی مرد.
۸- رویاها (Dreams)
- کارگردان: آکیرا کوروساوا
- بازیگران: مارتین اسکورسیزی، چیشو ریو، آکیرا تروئو و…
- تاریخ اکران: ۱۹۹۰
- امتیاز IMDB به فیلم: ۷.۷ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۶۸ از ۱۰۰
احتمالا از دیدن عنوان این فیلم، نام کارگردان و بازیگرش شگفت‌زده خواهید شد؛ اما بله، کاملا حقیقت دارد! فیلم «رویاها» که با عنوان «رویاهای کوروساوا» هم شناخته می‌شود، با تمام آثار ساخته شده راجع‌به وینسنت ونگوگ متفاوت است. فیلم متمایز و رویاگون کوروساوا از هشت اپیزود تشکیل شده که یکی از آن‌ها با نام «کلاغ‌ها» به ونگوگ اختصاص دارد. داستان درباره‌ی یک دانشجوی هنر ژاپنی است که وارد فضای یکی از مشهورترین آثار ونگوگ به‌نام «گندم‌زار با کلاغ‌ها» می‌شود و نقاش هلندی را در حال کشیدن تابلو می‌بیند، اما به‌مرور او را گم می‌کند و در سفری خیال‌انگیز درون نقاشی‌های مختلف وی به‌دنبال‌اش می‌گردد. نکته‌ی جالب توجه این اپیزود این است که مارتین اسکورسیزی نقش وینسنت ونگوگ را بازی می‌کند!
اگر تابه‌حال فیلم «رویاها» را ندیده‌اید، بدون فوت وقت به‌سراغ اثر اپیزودیک کوروساوای بزرگ بروید؛ زیرا یک اسکورسیزی فوق‌العاده دارد که در نقش ونگوگ ظاهر می‌شود و علاوه‌بر آن، ماهیت سوررئال آثار نقاش نابغه‌ی هلندی نیز در جلوه‌های بصری و نماهای فیلم کاملا مشهود است و حس رویاگون مدنظر کوروساوا را به‌خوبی منتقل می‌کند. همچنین جالب است بدانید که استیون اسپیلبرگ هم در ساخت این فیلم نقش داشته است؛ پس هرچه زودتر وارد جهان شرقی و شگفت‌انگیز رویاهای کوروساوا شوید و از تجربه‌ای خاص و متفاوت لذت ببرید.
۷- شور زندگی (Lust for Life)
- کارگردان: وینسنت مینلی
- بازیگران: کرک داگلاس، آنتونی کوئین، جیمز دونالد، مج کندی و…
- تاریخ اکران: ۱۹۵۶
- امتیاز IMDB به فیلم: ۷.۳ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۶ از ۱۰۰
فیلم تحسین‌شده‌ی «شور زندگی» بر اساس رمانی به همین نام به قلم ایروینگ استون ساخته شده است. کتابی که در سال ۱۹۳۴ منتشر شد و محوریت‌اش، نامه‌های مشترک وینسنت ونگوگ و برادرش تئو بود. نامه‌نگاری‌های میان این دو برادر به منبع الهام بسیاری از مورخان و هنرمندان در طول تاریخ تبدیل شده تا از طریق آن به درک ژرف‌تری از زیست ونگوگ دست پیدا کنند. کتاب استون همچنین یک اثر مکتوب به‌شدت تجربی‌ست؛ زیرا وی برای نوشتن آن روی تحقیقات میدانی و گسترده‌ای تمرکز کرده است.
کرک داگلاس در این فیلم به‌عنوان وینسنت ونگوگ ایفای نقش کرده و جیمز دونالد نیز در نقش تئو ظاهر شده است. آنتونی کوئین هم برای بازی در نقش دوست صمیمی ونگوگ، پل گوگن، برنده‌ی اسکار بهترین بازیگر نقش مکمل مرد شد. کرک داگلاس نیز توانست برای نقش‌آفرینی متفاوت و به‌یادماندنی خود در این فیلم جایزه‌ی گلدن گلوب بهترین بازیگر مرد را ازآن خود کند. طبق گفته‌های همسر داگلاس، پس از اتمام فیلمبرداری و پروسه‌ی ساخت «شور زندگی» کرک داگلاس تا مدتی در نقش خود باقی مانده بود؛ پدیده‌ای که در تاریخ سینما اتفاق کمیاب و نسبتا نادری‌ست.
شاید این فیلم به اندازه‌ی آثار قرن بیست‌ویکمی که به زندگی وینسنت ونگوگ پرداخته‌اند از شهرت و محبوبیت چندانی برخوردار نباشد، اما نخستین فیلمی‌ست که به‌سراغ زندگی شخصی ونگوگ، نقاشی‌هایش و آشفتگی‌های درونی وی می‌رود؛ به همین دلیل بسیار حائز اهمیت است.
۶- نقاشی‌شده با کلمات (Painted with Words)
- کارگردان: اندرو هاتن
- بازیگران: بندیکت کامبربچ، جیمی پارکر و…
- تاریخ اکران: ۲۰۱۰
- امتیاز IMDB به فیلم: ۷.۹ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: –
فیلم مستند «نقاشی‌شده با کلمات» به کارگردانی اندرو هاتن که بندیکت کامبربچ در آن بازی می‌کند و نقش وینسنت ونگوگ را بر عهده دارد، بر اساس نامه‌های ردوبدل شده میان وینسنت و تئو ساخت شده است. بازیگران در این فیلم، دقیقا گوینده‌ی لغات و جملاتی هستند که از زبان دو برادر هلندی به روی کاغذ آمده و این موضوع باعث دراماتیزه‌سازی حروف و واژگانی می‌شود که بیانگر زندگی وینسنت تئو هستند. ونگوگ در این فیلم دیوار چهارم را می‌شکند و با تکیه بر تکنیک‌های فاصله‌گذارانه، مرز میان تماشاگر و یک نقاش بزرگ را از می‌برد.
«نقاشی‌شده با کلمات» به‌شکلی حیرت‌انگیز روی درونیات و وجوه آسیب‌پذیر و روحیه‌ی انزواطلبِ وینسنت ونگوگ متمرکز است. ترکیب‌بندی، میزانسن‌ها، رنگ و نورپردازی با الهام از تضاد هنرمندانه‌ی موجود در نقاشی‌های ونگوگ پدیدار می‌شوند. هرکدام از کاراکترها تفسیر خاص خود را از زندگی وینسنت ارائه می‌دهند و ما در اینجا شاهد یکی از قدرنادیده‌ترین بازیهای کامبربچ هستیم که به‌شکلی هنرمندانه، لطافت وجودی و روحیات ونگوگ را از دل کلمات آرمیده در نامه‌ها به‌تصویر می‌کشد.
۵- ون گوگ (Van Gogh)
- کارگردان: موریس پیالا
- بازیگران: ژاک دوترون، الکساندرا لاندن، السا زیلبرشتاین و…
- تاریخ اکران: ۱۹۹۱
- امتیاز IMDB به فیلم: ۷.۱ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۷۷ از ۱۰۰
فیلم تحسین‌شده‌ی «ون گوگ» به کارگردانی موریس پیالا، درباره ۶۷ روز پایانی زندگی وینسنت ونگوگ در سال ۱۸۹۰ است و داستان اواخر عمر او را از زاویه‌ای کمی شخصی‌تر وخانوادگی‌تر روایت می‌کند؛ ارتباط او با برادرش، پزشک معالج‌اش، زنان زندگی‌اش و غیره. جایی که شک در تمام چیزها من‌جمله روابط، آثار هنری و خود او در وجودش رخنه کرده است. ژاک دوترون، بازیگر نسبتا مطرح فرانسوی در این فیلم به‌عنوان ونگوگ نقش‌آفرینی کرده است.
این فیلم بیشتر از هر چیزی به‌دلیل تمرکز بر زندگی روزمره‌ی وینسنت ونگوگ و ارتباطات‌اش با نزدیکان و خویشاوندان شناخته می‌شود؛ علاوه‌بر این، تماشای ساخته‌ی موریس پیالا می‌تواند دوست‌داران این نقاش هلندی را به درک بهتری از زندگی و مرگ وی نزدیک کند. «ون گوگ» بازنمایی‌ست از روزهای پایانی پرآشوب زندگی تراژیک یکی از مهم‌ترین نقاشان تاریخ و حضور او در فرانسه‌ی قرن نوزدهم؛ به دور از هرگونه نگاه سانتی‌مانتال و بار ملودرام الصاق‌شده به اثر.
۴- وینسنت و تئو (Vincent & Theo)
- کارگردان: رابرت آلتمن
- بازیگران: تیم راث، پال ریس، ژان-پیر کسل و…
- تاریخ اکران: ۱۹۹۰
- امتیاز IMDB به فیلم: ۶.۹ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۰ از ۱۰۰
«وینسنت و تئو» یک نوع گمانه‌زنی خیالی و جالب راجع‌به وضعیت هنر و نخبه‌گرایی در قرن بیست‌ویک ارائه می‌دهد؛ نقطه‌ی مقابل فقر و تنگ‌دستی‌ای که هنرمندان در قرن نوزدهم دچارش بودند. ساخته‌ی رابرت آلتمن در بستر اثری تراژیک، نمایانگر مشکلات مالی وینسنت ونگوگ است و به‌خوبی نشان می‌دهد چگونه برادرش تئو در امر فروش نقاشی‌هایش شکست خورد و این اتفاق هردو آن‌ها را به‌سمت فقر سوق داد. تیم راث و پال ریس در نقش شخصیت‌های اصلی بازی کردند؛ اولی به‌عنوان وینسنت و دومی در نقش تئو.
فیلم آلتمن با تصاویر آرشیوی یکی از نقاشی‌های وینسنت شروع می‌شود که میلیون‌ها پوند در حراجی لندن به فروش می‌رسد. این پلان به دعوا و ناراحتی دو برادر از یکدیگر پیوند می‌خورد و مخاطب رفته رفته متوجه نگاه آلتمن به زندگی ونگوگ‌ها می‌شود. وینسنت هنرمندی گوشه‌گیر و منزوی است و تئو برعکس برادرش، با اشراف و ثروتمندان معاشرت می‌کند تا بتواند نقاشی‌های وینسنت را به آن‌ها بفروشد. این تضاد میان برادرها در بستر روایتی تراژیک، محوریت فیلم را تشکیل می‌دهد و در انتها به هدف رابرت آلتمن نزدیک می‌شود؛ نمایش جاودانگی میراث به جا مانده از برادران ونگوگ.
۳- وینسنت و من (Vincent and Me)
- کارگردان: مایکل روبو
- بازیگران: چکی کاریو، نینا پترونزیو، کریستوفر فارست و…
- تاریخ اکران: ۱۹۹۰
- امتیاز IMDB به فیلم: ۶.۲ از ۱۰
- امتیاز تماشاگران راتن تومیتوز به فیلم: ۵۳ از ۱۰۰
فیلم فانتزی «وینسنت و من» از روایت مشکلات و تاریکی‌های زندگی وینسنت ونگوگ می‌گریزد و داستانی مفرح و سرگرم‌کننده را روایت می‌کند که در آن یک هنرمند ۱۳ ساله‌ی مستعد به ملاقات روح ونگوگ می‌رود! مایکل روبو این فیلم را به‌عنوان بخشی از مجموعه فیلم‌های کورکان کارگردانی کرد از زاویه‌ی دیگری به هنرمندی و جهان آثار نقاش مطرح هلندی پرداخت.
فیلم «وینسنت و من» درباره بازتاب بخشی از احساسات ونگوگ است که در آن وی به‌هیچ عنوان از شهرت خود خبر ندارد. ساخته‌ی مایکل روبو از عناصر سفر در زمان استفاده می‌کند و به زیبایی نشان می‌دهد که وقتی یک هنرمند بزرگ می‌فهمد در آینده نقاشی‌هایش توسط میلیون‌ها نفر با مبالغ هنگفت به فروش می‌رسد، تا چه اندازه خوشحال می‌شود؛ هرچند که در دوران زندگی‌اش در تنگدستی بوده و با مشکلات مالی دست و پنجه نرم می‌کرده است. اگر دوست دارید وینسنت ونگوگ پس از مرگ را در قالب روح ببینید، این فیلم فانتزی و سرخوشانه را از دست ندهید.
۲- وینسنت (Vincent)
- کارگردان: پاول کاکس
- بازیگران: جان هرت، ماریکا ریورا، گابریلا رسک و…
- تاریخ اکران: ۱۹۸۷
- امتیاز IMDB به فیلم: ۷.۵ از ۱۰
- امتیاز تماشاگران راتن تومیتوز به فیلم: –
«وینسنت» یک فیلم داستانی و مستند درباره وینسنت ونگوگ است که مانند برخی از آثار حاضر در این فهرست، نامه‌های نوشته شده توسط او را دستمایه‌ی کار خود قرار می‌دهد. کارگردانی این فیلم را پاول کاکس بر عهده داشته و جان هرت نیز نامه‌ها را روایت می‌کند. نمایش نقاشی‌های ونگوگ و تجسم جامعه‌ی قرن نوزدهم از دیدگاه یک هنرمند پرتلاش و صاحب سبک، از اصلی‌ترین ویژگی‌های «وینسنت» به‌شمار می‌روند. کاکس در مقام کارگردان و سازنده‌ی اثر، سعی می‌کند تماشاگر را به‌جای ونگوگ بگذارد تا حین گوش دادن به صحبت‌ها و نوشته‌هایش، موضوعاتی که الهام‌بخش نقاشی‌های وی بوده را لمس کند و از زاویه‌ی دیگری به‌سراغ زندگی این نقاش بزرگ و نامی برود.
فیلم «وینسنت» سعی دارد تا از طریق محیط و فضایی که برای وینسنت ونگوگ الهام‌بخش بوده، راهی برای ورود به درونیات و افکار وی بگشاید؛ که در این کار هم موفق است. ما در طول فیلم نماهایی از طبیعت را می‌بینیم که عموما در آثار ونگوگ به چشم می‌خورد و از این طریق مفاهیمی همچون مرگ، درماندگی، شیدایی و افسردگی برای‌مان معنای تازه‌ای پیدا می‌کند؛ زیرا در مدت زمانی کمتر از دو ساعت، جهان را از دید وینسنت ونگوگ مشاهده می‌کنیم. کارگردانی فیلم به گونه‌ای پیش می‌رود که انگار مشغول تماشای یک درام شبه‌تاریخی هستیم و بازیگرانی را می‌بینیم که با گریم‌ها و لباس‌های‌شان، تداعی‌گر دورانی هستند که ونگوگ در آن زیست می‌کرده است. بنابراین همه‌چیز مهیاست تا از یک مستند داستانی خوش‌ساخت و راضی‌کننده لذت ببرید.
۱- ونگوگ: خانه‌ای برای وینسنت (Van Gogh; een huis voor Vincent)
- کارگردان: پیم ون هوو
- بازیگران: بری آتسما، آن پراکه و…
- تاریخ نمایش: ۲۰۱۳
- تعداد فصل: ۱
- تعداد قسمت: ۴
- امتیاز IMDB به سریال: ۶.۹ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به سریال: –
«ونگوگ: خانه‌ای برای وینسنت» یک مینی‌سریال هلندی است که ریشه‌های مذهبی و عقیدتی وینسنت ونگوگ را در بستر خانواده‌اش بررسی می‌کند. این مینی‌سریال از بعد دیگری به مشقات زیست نقاش هلندی می‌پردازد و نشان می‌دهد وی به چه شکل و تا چه اندازه‌ای تحت تاثیر خانواده‌ی مذهبی و سختگیرش قرار داشته و جقدر به‌عنوان یک هنرمند احساسی شبیه به ناسازگاری داشته است.
این مینی‌سریال از دید برادرزاده‌ی ونگوگ روایت می‌شود. برادرزاده‌ای که بعدها به مهندس راه‌آهن تبدیل شده و به فکر فروختن نقاشی‌های خانوادگی‌اش به‌منظور سرمایه‌گذاری در راه‌آهن است. برادرزاده‌ی وینسنت، ویلم ونگوگ، نامه‌های او را جمع‌آوری کرد، تمامی نقاشی‌ها و آثار عموی خود را به ارث برد و بعدها موزه‌ی وینسنت ونگوگ را راه انداخت که در نهایت منجر به جاودانگی میراث عمویش شد. این مینی‌سریال هلندی به سوالاتی کلیدی درباره‌ی دوران کودکی فقیرانه و تربیت سفت و سخت ونگوگ توسط خانواده‌ی مذهبی‌اش پاسخ می‌دهد؛ اتفاقی که در آینده منجر به ناسازگاری‌های متعدد وی با جامعه شد.